We hebben geen tijd te verliezen. Terwijl geopolitieke spanningen toenemen en technologische ontwikkelingen zich in razend tempo aandienen, zakt Nederland weg in de ranglijsten van innovatieve economieën. Bedrijven vertrekken, en kritische afhankelijkheden worden pijnlijk zichtbaar. De economie van morgen begint vandaag – met die dringende realiteit kwamen beleidsmakers, ondernemers, onderzoekers en investeerders samen in de Glazen Zaal tijdens ons evenement Beyond The Blueprint.
Achtergrondrapporten zoals het Draghi-rapport en de Nationale Technologiestrategie geven richting, maar elke maand uitstel kost ons toekomstige welvaart. De concurrentie slaapt niet: onze innovatieve koplopers vertrekken naar landen die sneller en gedurfder investeren. Hoe behouden we onze startups en scale-ups in deeptech, AI, en duurzame technologieën voor Nederland? Welke urgente interventies zijn nodig op het gebied van talent, kapitaal en strategische autonomie? In deze blog blikken we terug op dit evenement, waarin Christel Mourik (dagvoorzitter en Algemeen Directeur Metropoolregio Rotterdam Den Haag) samen met de sprekers deze kritieke vraagstukken behandelt.
Leiderschap in een geopolitiek tijdperk
Tijdens het gesprek met Rinke Zonneveld (CEO Invest-NL) benadrukt hij dat goed leiderschap meer is dan managen: het gaat om koers bepalen, verantwoordelijkheid nemen en je durven uitspreken over bredere maatschappelijke thema’s. In het huidige tijdsgewricht, waarin economische veiligheid en geopolitieke spanningen steeds bepalender worden, is dat urgenter dan ooit.
Hij wijst op het gebrek aan samenhang in het Nederlandse beleid. Wet- en regelgeving sluiten onvoldoende aan op de realiteit van ondernemers. Bedrijven lopen vast in complexe procedures of vertrekken simpelweg naar het buitenland. Zonder coherent beleid kunnen we geen toekomstbestendige economie bouwen.
Een nationale investeringsbank ziet Zonneveld als een cruciale stap om grootschalige, langetermijninvesteringen in maatschappelijke transities mogelijk te maken. Maar dat lukt alleen als bedrijfsleven en politiek leiderschap tonen. “Optimisme is een morele plicht voor mensen met verantwoordelijkheid,” zegt hij. Niet afwachten, maar samen richting geven aan de economie van morgen.
Innovatie is doen, niet alleen denken
Wat is innovatie? Volgens Maarten Bosch (CEO Mosa Meat) en Christian Rood (CEO LeydenJar) is het geen abstract begrip, maar iets dat je dóét. Bosch noemt zichzelf een optimist die zich richt op wat wél lukt, Rood sluit zich daarbij aan en pleit voor meer ruimte voor risico’s en langetermijnambitie: high risk, high reward. Toch stokt innovatie vaak bij de uitvoering. Er is veel beleid, maar te weinig organisatie en uitvoeringskracht om de doelstellingen van het beleid te realiseren. De oproep aan de overheid is dan ook: kom niet met nieuw beleid, maar zorg voor voldoende organisatie om het bestaande beleid effectief uit te voeren.
Tegelijkertijd biedt Nederland voldoende unieke kansen. Denk aan de hightechcluster in Eindhoven of de voedsel-cluster in Wageningen. Beide unieke ecosystemen met veel fundamentele kennis dat nergens anders in de wereld te vinden is. Jarenlange investeringen in gericht onderzoek en kennisontwikkeling i.c.m. met de aanwezigheid van innovatieve en ondernemende bedrijven hebben dit mogelijk gemaakt. Of zoals Maarten het mooi zei: “Wie iets nieuws wil doen, kan dat nooit alleen.” “Het draait om het bouwen van een ecosysteem.” Maar om aantrekkelijk te blijven, zijn lagere energiekosten, toegang tot talent en kapitaal en voorspelbaar beleid met haalbare doelstellingen essentieel.
Strategische keuzes voor innovatie: tijd voor daadkracht en lef
Tijdens het panelgesprek staat één thema centraal: de noodzaak van strategische keuzes om innovatie en industrie weerbaar en toekomstbestendig te maken. Vanuit verschillende hoeken – investeringsbanken, overheid, bedrijfsleven en public affairs – wordt benadrukt dat innovatie niet zomaar ontstaat; het vraagt om scherpe langetermijnvisie, structurele investeringen en durf om keuzes te maken.
Chantal Schrijver (Head of EIB NL) wijst op het rapport van Draghi, dat duidelijk onderstreept hoe essentieel investeren in innovatie is. “Investeren in innovatie is geen keuze, het is een noodzaak. Maar het vergt lef om echt te kiezen en samen door te pakken.”
Serpil Tascioglu (Directeur Topsectoren & Industriebeleid) legt uit dat ze met haar team werkt aan heldere sectorspecifieke aanpak voor Nederland en dat het essentieel is om per sector kansen en knelpunten te identificeren en gerichte actie te ondernemen. Het Beethoven-programma voor de halfgeleiderindustrie is volgens haar een goed voorbeeld van effectieve samenwerking en de sectorspecifieke aanpak. Hans de Jong (Speciaal gezant Nationaal Versterkingsplan van microchip-talent en voormalig president Philips Nederland) voegt daaraan toe dat publiek en privaat leiderschap in Nederland te weinig slaagt om aan de politiek en samenleving uit te leggen waarom strategische industrieën, zoals de chemie, cruciaal zijn voor onze economie. “Is de crisis wel groot genoeg?” – want als het écht moet, blijkt Nederland wél in staat om snel en doortastend te handelen.
Kirsten Verdel (Amerikadeskundige en partner bij Publyon) benadrukt het probleem van politieke versnippering en het ontbreken van centrale regie, wat besluitvorming vertraagt. Ze pleit daarom voor de oprichting van een Nationale Investeringsbank, een instrument dat investeringen kan versnellen en tegelijk het systeem kan versterken door revolverende middelen en apolitiek functioneren. Deze bank zou volgens haar ook kunnen bijdragen aan meer coherent beleid en deregulering, waardoor bedrijven niet afhaken door complexe regels. Er is nu momentum – met Tweede Kamerverkiezingen in aantocht – om hier politiek en maatschappelijk draagvlak voor te creëren. Samenwerking en coalitievorming zijn onmisbaar om dergelijke plannen werkelijkheid te maken.
Tascioglu en Schrijver vullen aan dat naast investeringskracht ook ambitie, durf en strategisch beleid nodig zijn. Nederland heeft internationaal sterke spelers, maar die potentie moet beter benut worden met duidelijke keuzes. De Jong wijst tenslotte op de cruciale rol van talentontwikkeling als verbindende schakel tussen economie en samenleving. “Talent is niet alleen een economische factor, maar ook een verbindende lijn in de samenleving.” De successen van publiek-private samenwerkingen zoals Beethoven en Katapult laten zien dat betere samenwerking van onderwijs en bedrijfsleven een krachtige hefboom is zo spoedig mogelijk tot structureel beleid vertaald moet worden met passende financiering.
Reflecties vanuit Publyon: verbinden om te versnellen
Het aanjagen én behouden van innovatieve ecosystemen vraagt om actieve deelname van álle partijen aan het publieke debat. Ondernemers zijn vaak terughoudend om te delen wat zij nodig hebben én wat zij teruggeven. Tegelijkertijd ontbreekt vaak een verbindend verhaal dat grote beleidsplannen verbindt met de dagelijkse praktijk. Precies daar ligt de kracht van Public Affairs.
Publyon ziet het als haar rol om publieke en private belangen te verbinden, samenwerking en coalitievorming te faciliteren en complexe discussies terug te brengen tot wat nú nodig is. In een tijd van geopolitieke instabiliteit en versnipperde besluitvorming is Public Affairs geen bijzaak, maar een strategische pijler aan elke bestuurstafel.
Onze kernboodschap: Nederland staat op een kantelpunt
De gesprekken tijdens Beyond the Blueprint maken één ding duidelijk: Nederland beschikt nog steeds over unieke troeven, maar het momentum dreigt te kantelen. Het is allerminst vanzelfsprekend dat Nederland technologisch voorop blijft lopen – als we nu geen doortastende keuzes maken, raken we uiteindelijk achterop, terwijl andere landen hun innovatiekracht versterken – en onze concurrentiepositie verzwakt.
Wat is er nodig? Drie concrete stappen:
- Stop beleidsversnippering – maak scherpe strategische keuzes en organiseer een effectieve uitvoering hiervan.
- Focus op sectoren waarin Nederland écht het verschil kan maken via een Nationale Investeringsbank
- Zorg voor de juiste randvoorwaarden voor bedrijven om te kunnen opschalen, i.e. aanwezigheid van voldoende talent en kapitaal en goed toegankelijke en betaalbare voorzieningen (energie, infrastructuur)
De keuze is aan ons – maar niet voor lang. Elke maand dat we afwachten, wordt de achterstand groter. De economie van morgen begint vandaag.
Conclusie
Toekomstgericht leiderschap vraagt visie, durf en maatschappelijke betrokkenheid, met coherent beleid als noodzakelijke basis voor groei en innovatie. Optimisme is geen luxe, maar een plicht voor wie de economie van morgen vormgeeft. Innovatie vraagt daadkrachtige uitvoering, voorspelbare beleidslijnen en sterke samenwerking binnen ecosystemen. Scale-ups verdienen maatwerkbeleid naast grote spelers. Nederland heeft unieke technologische sterktes, maar benutting vraagt lef, langetermijndenken en risicobereidheid. Een Nationale Investeringsbank kan investeringen versnellen, terwijl publiek-private samenwerking en talentontwikkeling cruciaal blijven. Alleen met samenhangend beleid en sterk politiek leiderschap kan Nederland zijn positie in de internationale markt behouden en versterken.