Kabinet-Schoof en de energietransitie

Het politieke zomerreces in Den Haag staat in het teken van de onderhandelingen over het regeerakkoord. Met de erfenis van kabinet-Rutte IV om de fundamenten van een duurzaam energiesysteem te leggen, staan de coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB voor een gewichtige keuze: vaart kabinet-Schoof mee op de koers van het vorige kabinet met de klimaatdoelen als een stip op de horizon, of slaat kabinet-Schoof een andere richting in, en zo ja: welke? En zijn de klimaatdoelen dan nog haalbaar? Een spannend moment dus voor Nederlandse ondernemers in de duurzaamheidsector. Op basis van het Hoofdlijnenakkoord is het vooralsnog gissen naar de concrete voornemens en standpunten van het nieuwe kabinet omtrent een aantal cruciale thema’s van de energietransitie.

Deze blog richt zich op twee duurzaamheidsthema’s die in het Hoofdlijnenakkoord niet worden genoemd: geothermie en zonne-energie. Niet alleen liggen hier kansen voor het opwekken van duurzame energie, ook leveren deze thema’s een bijdrage aan de strategische autonomie van Nederland.

Geothermie, of aardwarmte, biedt een veelbelovend alternatief voor de warmtevraag in Nederland, vooral in het licht van de enorme woningbouwopgave en bouwambitie. Het is een van de weinige duurzame bronnen voor de 2,6 miljoen woningen die in 2050 op een warmtenet moeten zijn aangesloten. Bovendien is het energie uit Hollandse bodem: hyperlokaal en zonder afhankelijkheden van verre ‘boze’ landen.

Met relatief hoge kosten voor het gebruik van aardwarmte en de stilvallende warmtenetprojecten is duidelijk dat er iets moet gebeuren. Onbedoeld helpt het Hoofdlijnenakkoord daarmee: doordat de warmtepompverplichting verdwijnt, is er een kleiner risico dat voor veel gebouwen in een potentieel warmtenetgebied al een individuele duurzame oplossing gekozen is. Er zijn in ieder geval opties genoeg (in beleid, subsidies, vergunningsprocedures, wetgeving) om de waakvlam niet te laten doven – maar de warmtetransitie duurzaam op te stoken.

Het komende jaar komt er veel duidelijkheid door: de behandeling van de wet die warmtenetten in publieke handen legt (Wet collectieve warmte), de Eerste Kamer die aan de slag gaat met de wet die gemeenten wijken van het gas af kan laten halen (Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie) en de uitwerking van het kabinetsvoornemen om warmte betaalbaar te houden.

Nederland heeft een grote behoefte aan duurzame energie, maar de ruimte voor zonneparken is schaars door de concurrentie om grond. Het realiseren van zonneparken is daarom steeds moeilijker geworden. Daarnaast heeft het nieuwe kabinet aangekondigd dat de salderingsregeling voor zonnepanelen vanaf 1 januari 2027 volledig wordt afgeschaft. In dit licht is er kans voor het kabinet om in te zetten op zonne-energie met behulp van dual use-systemen, waarbij energieopwekking door zonnepanelen wordt gecombineerd met een andere functie of landgebruik op dezelfde locatie, zoals bij landbouw, water(reservoirs) of infrastructuur.

Dual use-systemen: 2 voorbeelden

Een kansrijke vorm van dual system-gebruik is de bouw van drijvende zonneparken. Drijvende zonneparken bieden (agrarische) ruimtebesparing op land en hebben een minder grote ecologische voetafdruk dan reguliere zonneparken op zee. Daarbij is het onderhoud van drijvende zonneparken relatief gemakkelijk en wordt de energieopbrengst verhoogd dankzij de koeling door water. Het kabinet kan voortborduren op de huidige overheidssteun aan pilotprojecten om de effecten van drijvende zonneparken op waterecosystemen en energieopbrengst te onderzoeken. Dit helpt bij het ontwikkelen van best practices.

Een andere optie is de ontwikkeling en het gebruik van agri-PV. Bij dit systeem worden landbouw en de opwek van zonne-energie gecombineerd door bijvoorbeeld semi-transparante zonnepanelen boven fruitteelt. Zo kunnen boeren extra inkomsten genereren uit de verkoop van zonne-energie, waardoor hun financiële risico’s verminderen. Momenteel bevindt het gebruik van agri-PV zich in Nederland in een embryonale fase, maar hier liggen kansen voor zowel de agrarische sector als zonne-sector.

In aanloop naar het nieuwe regeerakkoord staat kabinet-Schoof voor belangrijke beslissingen over de richting van de energietransitie, met name op het gebied van geothermie en zonne-energie.

Geothermie biedt een veelbelovend alternatief voor het verwarmen van woningen, vooral in het licht van de bouwambities en de doelstellingen van het Klimaatakkoord. Om geothermieprojecten efficiënter te realiseren, moeten hindernissen zoals lange vergunningsprocedures en marktgerelateerde onzekerheden worden weggenomen.

Zonne-energie kan worden bevorderd door te investeren in dual use-systemen zoals drijvende zonneparken en agri-PV. Agri-PV combineert landbouw en energieopwekking, terwijl drijvende zonneparken ruimte besparen en een kleinere ecologische voetafdruk hebben.

Het kabinet kan deze innovaties ondersteunen met subsidies en kennisdeling. Door te investeren in deze duurzame energieoplossingen, kan het kabinet bijdragen aan de strategische autonomie en een robuuster en duurzamer energiesysteem voor de toekomst.

Wil je meer weten over deze twee duurzaamheidsthema’s en op de hoogte blijven van de ontwikkelingen van dit dossier? Stuur een mail naar Charlotte van Wezel (c.van.wezel@publyon.com) en we gaan graag met je in gesprek.