Steun of stagnatie? Minister Hermans moet op zoek naar bondgenoten voor klimaatbeleid

De politieke spanningen lopen hoog op. Na afgelopen vrijdag staan de onderlinge relaties in het kabinet nog meer op spanning. Klimaatbeleid zou, na koopkracht-, asielkwesties en onderlinge beschuldigingen van racisme, wel eens het volgende breekpunt kunnen worden tussen PVV, VVD, NSC en BBB. Minister Hermans zet in op een positieve aanpak met maatwerk voor de industrie, maar partijen als de PVV en BBB blijven terughoudend: de PVV dringt aan op realistischer beleid, en BBB wil een pas op de plaats. Hermans staat voor een uitdaging: nieuwe maatregelen zijn bijna onvermijdelijk na het recente PBL-rapport, de Klimaat- en energie verkenning (KEV), dat benadrukt dat zonder extra inzet de doelen voor 2030 buiten bereik dreigen te raken. 

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) stelt in de Klimaat- en Energieverkenning (KEV) dat Nederland waarschijnlijk het doel van 55 procent CO₂-reductie in 2030 niet haalt, vooral door vertragingen bij energieprojecten zoals windparken op zee en groene waterstofproductie, en door beleidswijzigingen zoals de afschaffing van de kilometerbeprijzing. Ondanks deze knelpunten verwacht de KEV dat emissiereductie zal stijgen van 39 procent naar 44-52 procent, dankzij nieuwe maatregelen in mobiliteit, de gebouwde omgeving en industrie. In de elektriciteitssector blijft de uitrol van hernieuwbare energie echter achter, wat de ambitie van 85 procent hernieuwbare elektriciteit tegen 2030 verlaagt naar circa 70 procent. Nederland ligt op koers om het Europese ESR-doel voor 2030 te behalen, maar blijft met 30-37 procent hernieuwbare energieproductie achter op het Europese doel van 39 procent. Op de langere termijn toont de KEV aan dat het huidige beleid onvoldoende is om de emissiedoelen van 2040 (90 procent reductie) en klimaatneutraliteit in 2050 te bereiken.  

In de Klimaatnota en in de Energienota reageert minister Hermans op de tegenvallende cijfers van het PBL. Zij meldt dat het kabinet in het voorjaar van 2025 met alternatief beleid, het Klimaatplan 2025-2035, komt, waarmee de klimaatdoelen weer binnen bereik moeten komen. Hoewel Hermans inzet op een positieve boodschap van samenwerking en groei, stuit ze op uiteenlopende ambities binnen het kabinet. In een NRC-interview benadrukt ze het belang van samenwerking met andere ministeries. Het meest voor de hand liggend is een samenwerking met ministers Wiersma (Landbouw), Keijzer (Volkshuisvesting), Madlener (Infrastructuur) en Beljaarts (Economische Zaken) voor extra klimaatmaatregelen. Hermans roept hen op open te staan voor herziening van bestaande afspraken, maar dit lijkt lastig in de huidige ‘ieder voor zich’-cultuur. In deze blogpost onderzoekt Publyon bij welke ministers Hermans de grootste kans heeft om steun te krijgen voor haar klimaatplannen. 

Minister Wiersma (BBB), staat onder druk van haar partij, die verantwoordelijk is voor pijnlijke maatregelen, waaronder het visserij– en mestbeleid. Zoals opgemerkt in het artikel “Worsteling met volwassen worden” van Het Parool, ervaart de partij momenteel groeipijn, wat de druk op Wiersma verhoogt om extra pijnlijke klimaatmaatregelen te vermijden. De nadruk die de partij legt op vissersbelangen, wat ook blijkt uit de aanpassing van de ministerietitel, maakt maatregelen zoals wind-op-zee tot een gevoelig onderwerp. Desondanks zal minister Hermans de druk opvoeren, aangezien het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) aangeeft dat er aanzienlijke winst te behalen valt, vooral binnen de “Integrale Aanpak Stikstof”. Dit kan in de komende maanden nog leiden tot stevige discussies.  

Minister Keijzer (BBB), staat voor de uitdaging van een aanzienlijke woningbouwopgave, waarbij stikstofregels een groot obstakel vormen. Ondanks deze uitdagingen liggen er kansen om het klimaat te bevorderen, bijvoorbeeld door ruimte te creëren voor windmolens en zonneparken binnen de Ruimtelijke Ordening. Haar partijpolitieke achtergrond is echter bepalend, aangezien veel geschikte locaties voor deze projecten landbouwgrond betreft, een gevoelig onderwerp voor de BBB. Gezien de spanningen in de provincies over deze plannen, lijkt het onwaarschijnlijk dat Keijzer deze projecten snel zal bevorderen. 

Madlener (PVV) is geen voor de hand liggende partner voor extra klimaatmaatregelen, maar beheert wel belangrijke portefeuilles zoals scheepvaart en luchtvaart. Extra maatregelen voor de luchtvaart zijn momenteel nauwelijks bespreekbaar door de stijging van havengelden en vliegbelastingen. In de scheepvaart liggen echter kansen, met biobrandstoffen voor scheepvaartbunkers die vanaf 2025 meetellen voor het RED III-doel. Ondanks vertragingen van wind-op-zee-projecten die de scheepvaartemissies beïnvloedden, kan Hermans proberen deze gemiste reducties alsnog te realiseren. Of Madlener hiervoor concessies zal doen, is echter onzeker. 

Beljaarts (PVV) is geen voor de hand liggende partner voor extra klimaatmaatregelen. Toch laat de EZ-begroting 2025 kansen zien voor Hermans om steun te winnen. Verduurzaming van de industrie en mkb-ondersteuning bij energiebesparing zijn twee belangrijke actiepunten in de begroting van EZ. Omdat Hermans al inzet op maatwerk met de industrie en netcongestie een bekend probleem is, kan zij Beljaarts wellicht overtuigen van maatregelen die zowel duurzaamheid als economisch voordeel bieden.

Concluderend, minister Hermans staat voor een grote uitdaging in het realiseren van de klimaatdoelen, vooral gezien de toenemende druk binnen het kabinet en de uiteenlopende partijpolitieke achtergronden. Hoewel het regeerprogramma de noodzaak van klimaatmaatregelen benadrukt, zal de grootste inzet op kernenergie pas op de lange termijn resultaat opleveren. Minister Hermans heeft snel succes nodig om te kunnen presenteren, maar de steun voor nieuwe maatregelen is onzeker.

Heeft u de oplossing voor Hermans snelle succes? Wij ondersteunen u graag met al uw politieke vragen en bieden bedrijven die willen inspelen op deze politieke ontwikkelingen deskundig Public affairs-advies.