Vertraging verduurzaming regionale industrie tekenend voor uitvoeringsproblematiek in Nederland

Bijna driekwart van de verduurzamingsplannen van de regionale industrie in Nederland dreigt ernstig te vertragen door het ontbreken van de noodzakelijke energie-infrastructuur. Dit blijkt uit het recentelijk gepubliceerde Landelijke Cluster Energie Strategie (LCES) van Cluster 6, het cluster met energie-intensieve bedrijven die buiten de vijf grote industrieclusters liggen. Dit is groep van zo’n 450 bedrijven uit uiteenlopende sectoren zoals keramiek, baksteen, levensmiddelen, chemie, papier, glas, afvalverwerking en datacenters. Vaak grote werkgevers in de regio, goed voor zo’n 210.000 banen en €125 miljard omzet. Gezamenlijk stoten zij jaarlijks 6,2 megaton CO₂ uit, dat is 12,5% van de totale uitstoot van de industrie in Nederland.

Uit een inventarisatie onder 330 productielocaties blijkt dat 73% van de verduurzamingsplannen, die optellen tot 3,2 megaton CO₂-besparing, zijn vertraagd tot na 2030. De hoofdreden is het volle stroomnet waardoor het elektrificeren van productieprocessen momenteel niet mogelijk is. In veel regio’s is er pas na 2030 ruimte voor een zwaardere aansluiting op het elektriciteitsnet. Maar niet enkel de netcongestie speelt parten, ook een waterstofaansluiting is een lastig verhaal. De uitrol van de waterstofbackbone is pas na 2033 gereed, en is vooral gericht op de vijf grote industrieclusters.

Deze vertraging is kostbaar: dit jaar zal de industrie voor het eerst daadwerkelijk de impact van de CO₂-heffing ondervinden. Het margetarief is voorlopig bepaald op €21 per ton CO₂, wat bovenop de ETS-prijs komt. Hiermee komt het vestigingsklimaat van de industrie in Nederland nog verder onder druk te staan en verslechtert ons concurrentievermogen. De huidige situatie zorgt ervoor dat bedrijven niet meer investeren in Nederland. Het resultaat op de lange termijn is dat productiecapaciteit verdwijnt en bedrijven hun deuren sluiten. Dit is pijnlijk in een tijdsgewricht waarin de EU er alles aan zegt te willen doen om haar industrie te behouden en concurrentievermogen te versterken. 

Cluster 6 bedrijven roepen dan ook op om voorlopige vrijstellingen voor de CO₂-heffing voor bedrijven die geen zicht hebben op tijdige toegang tot energie-infrastructuur. Daarnaast willen zij meer duidelijkheid over aansluittermijnen van de netbeheerders en verduurzamingsprojecten met een groot emissiereductiepotentieel moeten hoger op het maatschappelijk prioriteringskader van de ACM komen. De vraag is sterk of al deze wensen worden ingewilligd. Voor een maatwerkaanpak, zoals bij de grote industriële uitstoters, lijkt geen capaciteit te zijn bij de overheid en politiek, die aangeven niet met ieder individueel bedrijf om tafel te kunnen. Op 24 april a.s. staat in ieder geval het Commissiedebat Cluster 6 Actieplan 2.0 op de agenda. Kamerlid Erkens (VVD) is voorstander van ontheffingen voor CO₂-heffingen en ook Postma (NSC) lijkt de bedrijven tegemoet te willen komen. Thijssen (PvdA) erkent het belang van Cluster 6 bedrijven, maar wil niet aan ontheffingen. Hij pleit voor meer creatieve oplossingen.

De problematiek bij de verduurzaming van de Cluster 6 bedrijven is tekenend voor de dynamiek in Nederland rondom verschillende belangrijke maatschappelijke thema’s. Hoge doelen en ambities worden uitgesproken en vastgesteld, zonder dat de randvoorwaarden om die doelen en ambities te verwezenlijken op orde zijn. Digitaal koploper en knooppunt willen zijn, maar geen ruimte voor datacenters en te weinig geschoold personeel; 100.000 woningen per jaar willen bouwen, maar te weinig bouwlocaties en vertragende regelgeving; een circulaire economie in 2050, maar geen extra ruimte op bedrijventerreinen; een CO₂-vrij elektriciteitssysteem in 2035, maar zon en wind op land inperken. Goed bedoelde beleidsdoelen stuiten keer op keer op de weerbarstige realiteit van de uitvoering. Een discrepantie tussen papier en praktijk.

Een oplossingsrichting? Betrek de uitvoering vanaf het begin bij beleidsvorming. Door de markt en de overheid beter met elkaar te laten communiceren, maar ook overheden onderling, worden knelpunten in een vroeg stadium inzichtelijk en kan beleid beter lokaal landen. Dit schept de randvoorwaarden om landelijke en Europese ambities te verwezenlijken. Publyon is ideaal gepositioneerd om uw organisatie te ondersteunen bij het realiseren van maatschappelijke opgaves. Wij acteren op alle beleidsniveaus: EU, landelijk en lokaal, en kunnen daardoor op elk van deze niveaus uw belang effectief behartigen. Daarmee worden de grote maatschappelijke transities versneld en komen papier en praktijk dichter bij elkaar.