Na een spannende verkiezingstijd is de PVV met 37 zetels als grote winnaar uit de Tweede Kamerverkiezingen gekomen. GL/PvdA (25 zetels) en de VVD (24 zetels) zijn voorlopig als tweede en derde grootste partij geëindigd. Terwijl Publyon druk bezig is met het in kaart brengen wat de uitslag precies betekent voor belangrijke thema’s als duurzaamheid en energie, digitalisering en de regio, worden begrippen zoals ‘formateur’, ‘regeerakkoord’ en ‘constituerend beraad’ ons om de oren geslagen. Welk formele stappen volgen er, nu de uitslag bekend is?  

Snel na de verkiezingen begint de formatie van een nieuw kabinet. Op advies van de beoogde fractievoorzitters wordt er een verkenner aangewezen die onderzoekt welke coalities mogelijk zijn. De nieuwe Tweede Kamerleden wijzen na hun installatie op 6 december vervolgens een informateur aan die een specifieke coalitie gaat onderzoeken. Omdat de formatie van Rutte IV een moeizaam proces was en in totaal 299 dagen duurde, heeft de huidige Kamer formatie-afspraken gemaakt. Zo hopen ze sneller en beter tot een nieuwe coalitie te komen. Een van die afspraken is een deadline voor de informateur: die heeft 8 weken de tijd per specifieke coalitie.

Voor de hand ligt dat eerst een rechtse coalitie met de PVV onderzocht wordt. De PVV heeft de VVD, NSC en BBB genoemd als mogelijke coalitiepartners. Deze partijen staan in wisselende mate open voor die samenwerking. Vanwege lijsttrekker Geert Wilders’ deels controversiële standpunten zijn hier hindernissen te overwinnen, maar op het eerste oog lijkt er ruimte. Voor een coalitie onder leiding van GL/PvdA zijn er minstens vier partijen nodig, waaronder de VVD en NSC. Hun voorkeur is dus doorslaggevend.

Het regeerakkoord

Zodra er zicht is op een beoogde coalitie, wordt er onderhandeld over een regeerakkoord. Dit politiek-inhoudelijk document dient als leidraad voor het regeringsbeleid gedurende de vierjarige regeringsperiode, en bevat onder andere de uitgangspunten van de rijksbegroting, wetgeving die wordt voorzien en de houding van de nieuwe regering ten aanzien van belangrijke onderwerpen, (internationale) conflicten en maatschappelijke problemen.

Als de coalitiepartijen zich in het regeerakkoord kunnen vinden, volgt de portefeuilleverdeling onder leiding van de formateur en tevens beoogd premier, welke in de praktijk bijna altijd door de grootste coalitiepartij geleverd wordt. Door de formatie-afspraken wordt het ook mogelijk om een openbare hoorzitting met kandidaat-bewindspersonen te organiseren, om zo meer openheid van zaken te krijgen voordat zij hun positie gaan bekleden. Na het constituerend beraad, waar de beoogde bewindspersonen hun steun voor het regeerakkoord uitspreken, worden zij door de koning beëdigd en heeft Nederland een nieuw kabinet.

De Tweede Kamer

Op 6 december 2023 wordt ook de nieuwe Tweede Kamer geïnstalleerd. Rond die tijd zullen de partijen bekendmaken wie de woordvoerders per beleidsterrein worden. Veel tijd voor een rustige aanloop van de nieuwe Kamerleden is er niet. Zo staat de nieuwe Tweede Kamer al direct een intensieve taak te wachten in het nieuwe jaar: het behandelen van de begrotingen van het vorige kabinet. Omdat er dan ogenschijnlijk nog onderhandeld wordt over het regeerakkoord, is de kans groot dat de begrotingsbehandelingen gevoerd worden met de (huidige) demissionaire bewindspersonen.   

 

De uitslag en vervolgstappen

Wat de uitslag precies betekent voor belangrijke thema’s als duurzaamheid en energie, digitalisering of voor regionale overheden? Dat wordt de komende weken duidelijk. De verkiezingsprogramma’s en doorrekeningen hebben we in beeld – de zetelverdeling nu ook. Wie gaat met wie regeren? Welk idee komt vast te liggen in een coalitieakkoord? Waar worden informele afspraken over gemaakt? En waar wordt juist aan de Kamer vrijheid gelaten? Alle kans voor wie in beeld is bij Kamerleden en ministeries, maar ook met risico’s voor wie niet goed het ‘Haagse’ volgt. Meer weten over wat wij voor u kunnen betekenen? Neem contact op met Sophia van den Hoek en Carsten Zwaaneveld.

Houd vooral onze website en socials in de gaten voor verdiepende updates over de verkiezingsuitslag en nieuwe politieke meerderheden!