Het kabinet is gevallen. Wat nu?

Ongeveer anderhalf jaar sinds het begin van Rutte-IV is het kabinet gevallen. De vier partijen (VVD, D66, CDA, CU) hebben gezamenlijk besloten dat er geen politiek draagvlak meer is voor het huidige kabinet. Het roept de vraag op: wat nu? Veel individuen, bedrijven en organisaties hoopten op een stabiel kabinet. Want of het nu gaat om stikstof, migratie, klimaat, energie of woningbouw: de opgave is groot. Een demissionair kabinet heeft op veel van die onderwerpen geen mandaat om richting te geven en belangrijke besluiten te nemen.

Updates

• 13/7: De verkiezingen lijken op woensdag 22 november gehouden te gaan worden.
• 13/7: De eerste programmacommissies van partijen zijn benoemd en nu aan het schrijven.
• 10/7: De Tweede Kamer start na het zomerreces met controversieel verklaren. Plenaire stemming erover vindt plaats in de week van 12 september. Kamercommissies maken de selectie hiervoor in principe in eerste week na reces, maar mogen dat eerder doen.
• 10/7: Mark Rutte (VVD) blijft aan als demissionair premier. Hij keert na de verkiezingen niet terug in de politiek.

De premier biedt de Koning het ontslag van het kabinet aan. Het kabinet gaat demissionair door met de noodzakelijke onderwerpen. Tijdens zijn persconferentie zei premier Rutte dat het demissionaire kabinet ervoor wil zorgen dat alle stappen gezet blijven worden in de opvolging van het schandaal met de kinderopvangtoeslag en in de conclusies en afspraken die zijn gemaakt na de parlementaire enquête Groningen. Ook blijft Nederland Oekraïne ondersteunen.

Alle andere onderwerpen waar belangrijke en ingrijpende besluiten over moeten worden genomen komen “stil te staan” en lopen zeer waarschijnlijk vertraging op. Deze besluiten kunnen pas genomen worden door een nieuw kabinet.

Nieuwe verkiezingen worden verwacht in het najaar, waarschijnlijk half november. De exacte datum moet nog worden bepaald.

Tijdens Prinsjesdag presenteert het demissionaire kabinet een begroting. Doordat er geen ingrijpende besluiten genomen kunnen worden, komen hier naar verwachting geen verassende uitgaven in te staan. Sinds een paar jaar worden veel Prinsjesdag-plannen al in het voorjaar gepresenteerd. Als die in de begroting blijven staan, bijvoorbeeld de klimaatmaatregelen, is het niet zeker of ze doorgaan: een meerderheid kan ze uit de plannen amenderen.

De Tweede Kamer komt volgende week maandag terug van reces voor een debat. Volgende week, of pas na het reces, besluit het parlement welke onderwerpen wel en niet meer behandeld gaan worden. Dat proces heet ‘controversieel verklaren’. In commissies wordt bepaald of onderwerpen nog behandeld worden tot er een nieuw kabinet is. Daar wordt vervolgens plenair over gestemd.

Bij controversieel verklaren komt veel strategie en tactiek kijken. Voor welk onderwerp was er een meerderheid dankzij de coalitie? Is dat nu anders? Hoe zit dat na nieuwe verkiezingen? Het is goed gebruik om elkaar controversieel verklaringen te gunnen: wil iemand het graag, dan komt het stil te liggen. Doorgaans worden er veel onderwerpen controversieel verklaard.

De Eerste Kamer mag ook controversieel verklaren, maar gaat daar historisch gezien zeer terughoudend mee om. Dat beperkt zich vaak tot maximaal enkele wetsvoorstellen.

Politieke partijen bereiden zich nu voor op nieuwe verkiezingen. Er moeten verkiezingsprogramma’s worden geschreven, nieuwe kandidatenlijsten worden opgesteld en campagnes worden gevoerd. Oftewel: in korte tijd moeten ze veel doen, ook op inhoudelijk gebied. Daarbij kunnen ze alle hulp gebruiken. De juiste informatie op het juiste moment maakt dan het verschil.

Juist nu is het belangrijk goed zicht te houden op wat er in Den Haag gebeurt. Een kans of risico kan zomaar ontstaan en weer verdwijnen. Publyon is gespecialiseerd in transformatie en belangenbehartiging evenals het inspelen op alle maatschappelijke en politieke ontwikkelingen. Dit is een belangrijk moment om politieke partijen en beleidsmakers de stem van mensen en organisaties te laten horen en zo te helpen een betere toekomst te creëren.

Behoefte aan grip op het proces? Neem dan contact op met senior consultant Carsten Zwaaneveld of partner Charlotte van Wezel.