Op weg naar de verkiezingen: digitaliseringsbeleid vraagt om daadkracht

Digitalisering krijgt in de verkiezingsprogramma’s vanuit verschillende invalshoeken aandacht. En dat is maar goed ook, want de ontwikkelingen gaan op dit moment hard. Wij hebben de programma’s geanalyseerd en gekeken naar de thema’s AI, privacy, digitale infrastructuur en digitale overheid. Wij gaan in op de vraag: hoe hebben deze trends impact op organisaties? 

AI is een belangrijk thema in veel verkiezingsprogramma’s. En terecht, want hoewel de Rijksoverheid richtlijnen en visies formuleert blijft concrete Nederlandse wetgeving omtrent AI-gebruik vooralsnog uit. Een terugkerend thema in de verschillende verkiezingsprogramma’s is de kosten-batenanalyse over de kansen en risico’s van AI.  

Enerzijds moet er ruimte zijn voor innovatie, anderzijds moet de ontwikkeling en de toepassing verbonden worden aan ethische kaders met inachtneming van mensenrechten. Zo moet content geproduceerd door generatieve AI, zoals door ChatGPT, aan transparantienormen voldoen (PvdA/GL, BBB, PvdD) en moet waar nodig het intellectueel eigendomsrecht worden aangescherpt (D66).  

De partijen lopen uiteen in het al dan niet inzetten van algoritmes die afkomst gerelateerde gegevens – zoals nationaliteit – gebruiken voor overheidsvoorspellingen en beslissingen. Volt en PvdD onderstrepen het belang van impactanalyses op grondrechten en ethiek, en D66 en PvdA/GL pleiten voor een registratieverplichting in het Algoritmeregister bij het gebruik van algoritmes door overheden.   

Wel is er een consensus onder meerdere partijen over Europese samenwerkingsverbanden. De Europese AI Act moet spoedig afgerond en geïmplementeerd worden. Meer informatie over de stand van zaken van de AI Act kunt u hier teruglezen en terugluisteren. 

Privacy is een verankerd grondrecht waarvan de bescherming steeds belangrijker wordt met de opkomst van nieuwe technologieën als AI en quantum computing. De visies op privacy in afweging met andere belangen variëren in de programma’s. PvdA/GL en D66 pleiten voor verdere privacy garanties voor burgers. Ze roepen op tot meer investeringen in de Autoriteit Persoonsgegevens evenals de bescherming van het recht op end-to-end encryptie.  

Hoewel de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) sinds 2018 geldt, benadrukken sommige partijprogramma’s ook de belemmeringen van deze privacywetgeving. Zo betogen VVD en CDA de mogelijkheid tot vereenvoudiging van gegevens- en informatie-uitwisseling in het veiligheidsbeleid en het opsporen van georganiseerde criminaliteit.  

Een overeenkomst die zich wel aftekent in veel van de programma’s is het moeiteloos kunnen inzien van zorg- en gezondheidsgegevens door burgers. Deze gegevens moeten eenvoudiger gedeeld kunnen worden met zorgprofessionals. Tot slot zoeken enkele partijen ook op dit onderwerp de Europese route op, en pleit o.a. PvdA/GL voor verdere Europese regelgeving in het tegengaan van handel in en met persoonsgegevens.   

Strategische autonomie en digitale soevereiniteit zijn breed gedragen doelstellingen in de verschillende verkiezingsprogramma’s. Bescherming van persoonlijke gegevens en overheidsdata is hier een belangrijk onderdeel van. Partijprogramma´s van o.a. D66 en PvdA/GL benadrukken het belang van publieke alternatieven voor platforms en diensten van grote techbedrijven.  

Middels goed beveiligde Cloud– infrastructuren beheerd door Nederlandse bedrijven wordt onafhankelijkheid van landen met een offensieve cyberagenda gewaarborgd, aldus VVD en CDA. Ook pleiten partijen voor samenwerking met andere EU-lidstaten als het aankomt op de fysieke digitale infrastructuur, zoals een Europees datacenterbeleid (VVD) en servers gevestigd op Europees grondgebied (D66).  

Het vestigen van datacentra op Nederlandse bodem is een veelgenoemd thema, hoewel niet elk programma dit expliciteert. Volgens meerdere programma’s moet de bouw in afstemming met de Nederlandse behoeften en ruimtelijke kwaliteitseisen zijn. Ook hier willen partijen als PvdA/GL en PvdD de macht van techgiganten indammen en onderstrepen de weerzin tegen zogeheten hyperscale datacentra.  

Ook stellen meerdere partijen verduurzaming van de fysieke Cloud– infrastructuur voor, waarbij er extra belang wordt gehecht aan zuiniger energieverbruik van datacentra. Verkiezingsprogramma’s van VVD en ChristenUnie stippen tot slot de gezamenlijke strategievorming met bondgenoten rondom de bescherming van het zeekabelnetwerk als noodzakelijk aan.  

De digitale overheid komt in sommige, maar lang niet alle verkiezingsprogramma’s terug. Digitalisering van overheidsdiensten kan fungeren als een manier om de regie van burgers in de publieke ruimte te versterken. Wel onderstrepen enkele partijen het belang van toegankelijkheid in digitale dienstverlening.  

Partijen als Volt, BBB en D66 pleiten voor een minister en ministerie van Digitale Zaken om de samenhang tussen kennis en expertise op het gebied van digitalisering te stroomlijnen. Volt oppert om nieuwe wetgeving standaard te onderwerpen aan digitale toetsing om de mogelijke gevolgen van beleid voor ICT en uitvoering tijdig te overzien.  

Partijen verschillen in hun visie op de huidige Europese onderhandelingen voor een Europese digitale identiteit (eiD). BBB en de ChristenUnie benadrukken de risico’s voor de vrijwilligheid en privacy van persoonsgegevens van een dergelijke Europese “wallet”. D66 deelt het belang van adequate gegevensbescherming, maar stelt dat open-source ontwikkeling van een eID rechten als privacy afdoende waarborgt.    

De verkiezingsprogramma’s dienen te worden bezien in het licht van een nieuw politiek landschap. Zoals benadrukt in een eerder blog, ontbreekt het de recentelijk gepubliceerde kandidatenlijsten vaak nog aan digitaliseringsdeskundigen. Met het oog op de aanstaande campagnes, formatie en vorming van nieuw kabinetsbeleid, is het nog onzeker welke richting een Nederlandse digitaliseringsstrategie op gaat.  

Desalniettemin blijft digitalisering een onmisbaar fundament voor innovatie en werkt gegarandeerd door in verschillende beleidsgebieden. Ook voor organisaties zal er veel gaan veranderen. Om te anticiperen op aankomend digitaliseringsbeleid is goede informatievoorziening en kennis van het stakeholderveld cruciaal. Het techteam van Publyon helpt organisaties in hun belangenbehartiging en overleg met politiek Den Haag en het middenveld.   

Meer weten over wat wij voor u kunnen betekenen? Neem contact op met Roeland Coomans via r.coomans@publyon.com of Leander den Boer via l.den.boer@publyon.com.